Yazarlık ve Yaratıcı Yazarlık Üzerine

“Yaratıcı Yazma” derslerinde bizlere harcadığı yoğun mesaiden dolayı, Yard. Doç. Dr. Hülya Çevirme’ye ithaf olunur…

Yazarlık ve yaratıcı yazarlık… Bir isim ve bir sıfatla nitelenmiş yine aynı isim.   Değişen ne peki? Yani bir sıfat ekledik de ne oldu? Sözcüğümüze nasıl bir nitelik kazandırdık? Bütün bu sorular bizleri birazcık düşündürse gerek. Ama önce biraz yazar ve yazarlık üzerine konuşmalıyız.

Yazar kimdir sorusuna tarih boyunca yüzlerce özgün tanım getirilmiştir. Birçok yazar kendi sanat anlayışına göre “yazar” olmanın ne demek olduğuna ilişkin düşünceler sunmuştur. Kimi sanatçı, yazarlığını varoluşuyla açıklamış, kimisi bir hobi olarak değerlendirmiş, kimisi de hayatında bir zorunluluk olarak görmüştür. Yazarların, yazarlığa bakışı tam anlamıyla bir renk cümbüşü oluşturmuş ve bizzat sanatın özgün tarafını ortaya çıkarmıştır. Özgün derken, acaba özgünlük yaratıcılığı da içinde taşımaz mı? Yani yazarlar özgün olduklarında aynı zamanda “yaratıcı” da olmazlar mı? 

Yazarlık, sıradan bir yazma işi değildir, şüphesiz. Eğer öyle olsaydı; yemek tarifi yazan hanımlardan tutun da derslerde not alan öğrencilere kadar herkesi yazar olarak değerlendirmek zorunda kalırdık. Peki, yazarlığı “yazmak” tan ayıran nitelikler nelerdir öyleyse? Bizler, hangi özellikleri olan kişilere yazar diyoruz?

Yazarlık üzerine fikir beyan edenler, bu konuda yeterince söz söylemişler aslında. Genel olarak yapılan vurgular şu üç kavram etrafında toplanmıştır: Yazmak, okumak ve yaşamak.  

Bu kavramları biraz düşünmek, biraz genişletmek konuyu anlamak için faydalı olacaktır.

Yazarlık yazdıkça gelişen bir beceridir. Edebiyatımızdaki yazarları düşünün. Genel olarak değerlendirildiğinde, tecrübe kazandıkça sanatlarının olgunlaştığı görülmektedir.  Bir yazar için yazılan her satır, verilen her uğraş gelişim basamağıdır. Her yazı aslında aşılmayı bekler. Her yazı, her eser bir sonraki eser için “alt sınır” çizer. Bu durum, hem yazarı ilgilendirir, hem de okuyucuların beklentilerini ilgilendirir. Ünlü yazarlar genellikle, sık sık yazmayı, hatta her gün yazmayı tavsiye etmişlerdir. Bu konuda Pline l’Ancien’in sözü çok manidardır: “Bir satırsız bir günüm yok.”  O zaman “yazarlık” dendiğinde yazmayı bir uğraş haline getirip, sürekli onunla ilgilenen bir kişiden bahsediyoruz demektir.

Gelelim okumak kavramına. Okumak, yazarlık için olmazsa olmaz bir kavramdır. Okumayan bir kimsenin yazacak şeyler bulması imkânsızdır. Çünkü okumak birçok inceliğe matuf bir kavramdır. İnsan, çok çeşitli alanlarda okuyabilir. Birbirinden farklı disiplinlerde bilgi ve duyarlılık sahibi olabilir. Yazarlık da tam olarak bu bilgi ve duyarlılığı gerektirir. Çünkü yazar her eseriyle yeni bir dünya kurar. Bu dünya çok yönlüdür. Bu dünya öyle bir dünyadır ki, zengin bir malzeme birikimi gerektirir. Bu birikimi sunacak olan en değerli eylemlerden birisi de şüphesiz okumaktır.  Dünya edebiyatında iz bırakmış önemli yazarlara baktığınızda, onların ne derece okumayla iç içe olduklarını görürsünüz. Ömürleri; odalarındaki kitaplıklarında, kütüphanelerde, okuma meclislerinde geçmiştir. Tam anlamıyla okumayı bir yaşam biçimine dönüştürmüşlerdir. Okumak aynı zamanda yazarlar için bir zorunluluktur aslında. Hayatında hiç öykü okumamış bir öykü yazarı düşünelim. Komik bir durum olmaz mı? Hele ki bu komedinin vahametine maruz kaldığımız şu günlerde, bu soruya cevap vermek bizim için zor olmasa gerek.

Peki yazmayı ve okumayı anladık da, yaşamak neyin nesidir, ölüler yazabilir mi?  diyorsanız siz yaşamıyorsunuz demektir. Derhal cenaze namazınızın kılınması gerekir. Yaşamak derken neyi kastediyoruz? Yaşamak derken “incelikli” yaşamayı kastediyoruz. Gülten Akın’ın da çok güzel ifade ettiği gibi “Ah kimselerin vakti yok, durup ince şeyleri anlamaya” İşte yazarlık, durup ince şeyleri anlamaya vakti olmayanların yaşamından farklı bir yaşam biçimidir. Hayatı dolu dolu yaşamayı gerektirir. İnsanların dikkat etmediği ayrıntıları görmeyi gerektirir. Söz gelimi, insanların üstüne basıp geçtiği bir çiçeğin feryadını bile anlamayı gerektirir. Hatta bu çiçeğe çiçek demeden çiçeğin adını bilmeyi, türünü, cinsini, anlamını, coşkusunu anlamayı gerektirir. Bence yazarlığın en önemli unsuru yaşamaktır. Yaşamazsanız anlatacak bir şeyiniz olamaz. Anlatacak bir şeyi olmayan kimse de yazamaz. 

Yazmak, okumak ve yaşamak aslında mündemiçtir. Yazarlık bağlamında biri olmadan, diğerini açıklamak çok zordur. Bir yazar bu üç niteliğe de sahip olmak zorundadır. Ayrıca çok iyi bir yazar olmak için bunlar da yetmez. Kişinin felsefe, sosyoloji, teoloji, mitoloji, psikoloji, doğa bilimleri, sinema, tarih, müzik vb. alanlarda da kendini geliştirmiş olması gerekir.

Şimdi de biraz “yaratıcı yazma” kavramına değinelim. Popülerliği su götürmez yaratıcı yazarlık kavramına… Yukarıda yazılanlardan da anlaşıldığı gibi yazarlık, bünyesinde zaten “yaratıcılığı” barındırır. Bu durumda yaratıcı yazarlık kavramı saçma bir kavram gibi gözüküyor. Aslında öyle değil. Bence, yaratıcı yazarlık, eğitim kaygısından doğmuş bir kavramdır. Yaratıcı yazarlık kavramını ortaya atanlar, şüphesiz ki yazarlığın gerektirdiği temel niteliklerden birisinin de “yaratıcılık” olduğunu biliyorlar. Ancak dikkat edersek, yazarlığa eklenen yaratıcı kelimesi, atölye çalışmalarında, derslerde, kurslarda yazma çalışmaları yapacak öğrencilerin hangi yönünün üzerinde durulacağını vurguluyor. Şüphesiz, bu gibi kurslarda, kurs öğretmeni; kursiyerlerine bazı teknikler, biçimler, kalıplar, kurallar öğretebilir ancak temel olarak yaratıcılığın geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu yüzden adına “yaratıcı yazma” denilmektedir.

Yaratıcı yazma kursları, güzel bir etkinlik sahası olarak değerlendirilebilir. Ancak buradan sertifika alan yahut mezun olan kimselere, sırf bu vasıflarından dolayı yazar diyemeyiz. Kişinin bu kurslara gidip eğitim alması yazarlık için yeterli değildir. Belki bazı olumlu katkıları olabilir, ancak bu sadece devede kulaktır. Bence yaratıcı yazma daha ziyade bir sosyal etkinlik olarak, bir hobi olarak değerlendirilmelidir.

Yazarlık, yazarlığın gerektirdiği nitelikler, yaratıcı yazarlık konularını ve bunların birbirleriyle ilişkisini irdelemeye çalıştık. Yazımı, Guy Debord’un güzel bir sözüyle bitirmek istiyorum: “Yazmayı bilmek için okumayı bilmeli, okumayı bilmek için yaşamayı bilmeli.”